top of page

Historia Dworu i rodziny Feill

Najstarszym protoplastÄ…, o którym rodzina zachowaÅ‚a pamięć, byÅ‚ Johann Feill. ByÅ‚ to obywatel francuski niemieckiego pochodzenia, który posiadaÅ‚ dobra w Lotaryngii. Podczas rewolucji francuskiej, w 1790 roku spieniężyÅ‚ swój majÄ…tek i wyemigrowaÅ‚ do Austrii. Tam zakupiÅ‚ browar pod Wiedniem w miejscowoÅ›ci Wiener Neudorf, który prowadziÅ‚ z żonÄ… BarbarÄ…. Z ich zwiÄ…zku urodziÅ‚ siÄ™ syn Rudolf, który przejÄ…Å‚ rodzinny interes. Rudolf ożeniÅ‚ siÄ™ z PolkÄ… AnnÄ… JózefÄ… OlszaÅ„skÄ…, córkÄ… uczestnika powstania listopadowego, który po klÄ™sce w 1831 roku utraciÅ‚ majÄ…tek i ratowaÅ‚ siÄ™ ucieczkÄ… do Wiednia. Rudolfowi i Annie urodziÅ‚o siÄ™ 4 synów: Rudolf, Antoni, Aleksander i Jan oraz 5 córek: Katarzyna, Maria, Barbara, Emilia i Ernestyna. Anna bardzo tÄ™skniÅ‚a do swojej ojczystej ziemi. Po Å›mierci męża, Anna wraz z dziećmi, udaÅ‚a siÄ™ do MaÅ‚opolski, gdzie w 1865 roku w okolicach Wieliczki nabyÅ‚a klucz majÄ…tków ziemskich należących przed rabacjÄ… do rodziny Przychockich. MajÄ…tek zostaÅ‚ podzielony pomiÄ™dzy trzech braci. W ZrÄ™czycach osiedliÅ‚ siÄ™ Aleksander, Zagorzany przejÄ…Å‚ Rudolf zaÅ› Wola ZrÄ™czycka przypadÅ‚a w udziale Antoniemu. Jan, który pozostaÅ‚ w Wiedniu, oraz wszystkie dziewczÄ™ta zostali wywianowani gotówkÄ….


Z mapy znajdujÄ…cej siÄ™ w Archiwum Narodowym (kopie map pod tekstem) wynika, iż Antoni zasiedliÅ‚ dwór istniejÄ…cy na obecnym miejscu zanim rodzina Feillów sprowadziÅ‚a siÄ™ do MaÅ‚opolski. W rodzinie zachowaÅ‚a siÄ™ pamięć o tym, że obiekt ten byÅ‚ bardzo stary. Nigdy nie wspominano, by protoplasta wolaÅ„skiej gaÅ‚Ä™zi Feillów- Antoni wzniósÅ‚ go na surowym korzeniu. Informacje podawane w książkach i przewodnikach, że dwór zostaÅ‚ zbudowany w 1879 roku (data widniejÄ…ca na kapliczce dworskiej) sÄ… bÅ‚Ä™dne.

MajÄ…tek na Woli oparty byÅ‚ przede wszystkim na gospodarce leÅ›nej. NależaÅ‚ do niego dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi, 30 ha gruntów ornych oraz 150 ha lasu.

Antoni, który osiedliÅ‚ siÄ™ na Woli ZrÄ™czyciej, urodziÅ‚ siÄ™ 19 sierpnia 1843 roku w Wiener Neudorf. Jego pierwszÄ… żonÄ… byÅ‚a LudmiÅ‚a Pirkl, która zmarÅ‚a na Woli 24 wrzeÅ›nia 1885 roku. OsierociÅ‚a jedynÄ… urodzonÄ… z tego zwiÄ…zku córkÄ™ JózefÄ™ Feill, która w chwili jej Å›mierci miaÅ‚a 9 lat. Józefa wyszÅ‚a za mąż w 1891 roku za Andrzeja Goettel i wyprowadziÅ‚a siÄ™ z domu zrywajÄ…c kontakt z drugÄ… żonÄ… swojego ojca i jego nowÄ… rodzinÄ…. Zerwanie kontaktów poskutkowaÅ‚o faktem, że do roku 2019 byliÅ›my przekonani, że Antoni i LudmiÅ‚a nie posiadali potomstwa. DziÄ™ki poszukiwaniom w archiwach dotarliÅ›my jednak do informacji o Józefie, co byÅ‚o dla nas ogromnym zaskoczeniem.
W roku nastÄ™pnym Antoni, majÄ…c lat 43, wstÄ…piÅ‚ w zwiÄ…zek małżeÅ„ski z 19 letniÄ… MalwinÄ… JurzykowskÄ… urodzonÄ… na Morawach 2 października 1867 roku, córkÄ… Franciszka Jurzykowskiego i Justyny Grzesickiej.

Z tego zwiÄ…zku urodziÅ‚a siÄ™ piÄ…tka dzieci; synowie: Ernest, Stefan, Antoni oraz dwie córki: Malwina i Kamila. 
Ernest po wstÄ…pieniu w zwiÄ…zek małżeÅ„ski osiadÅ‚ na Kujawach, pozostaÅ‚a czwórka rodzeÅ„stwa zostaÅ‚a z rodzicami na Woli.
Antoni zmarł na grypę (zwaną hiszpanka) w 1912 roku, pozostawiając żonę Malwinę z gromadą małoletnich dzieci.
Z pozostaÅ‚ej na Woli czwórki rodzeÅ„stwa, jedynie Malwina Feill (córka Antoniego i Malwiny) która wyszÅ‚a za mąż za WÅ‚adysÅ‚awa Jenknera z pobliskich Zalesian, doczekaÅ‚a siÄ™ w roku 1914 córki Ewy. MałżeÅ„stwo Antoniego ze StefaniÄ… BujaÅ„skÄ…- artystkÄ… malarkÄ…, nie doczekaÅ‚o siÄ™ potomstwa. Stefania w latach 60-tych XX wieku zmarÅ‚a na raka.


W latach 30-tych XX wieku rodzinÄ™ dotknęła prawdziwa tragedia. Od uderzenia pioruna zapaliÅ‚ siÄ™ budynek mieszkalny. Z relacji babci wiemy, iż otynkowany budynek ogieÅ„ trawiÅ‚ na tyle wolno, że uratowaÅ‚ siÄ™ caÅ‚y dobytek mieszkaÅ„ców. Natychmiast przystÄ…piono do odbudowy Dworu. ZajÄ…Å‚ siÄ™ tym mąż Malwiny inż. WÅ‚adysÅ‚aw Jenkner wraz z inż. M.Bukowskim.

Obecny, zewnÄ™trzny ksztaÅ‚t budynku (bez dorobionych w czasach PRL-u mansard bocznych) zawdziÄ™czamy projektowi inż. WÅ‚adysÅ‚awa Jenknera. Wnetrze, w tym okazaÅ‚a, przepiÄ™kna klatka schodowa, zaprojektowane zostaÅ‚o przez sÅ‚ynnego polskiego architekta i konserwatora zabytków Marcina Bukowskiego. 
WnÄ™trze Dworu zostaÅ‚o tak przebudowane (zdewastowane) w czasach wspóÅ‚czesnych, że trudno dopatrzeć siÄ™ tam oryginalnego zamiaru. Najbardziej jest nam żal klatki schodowej, z której pozostaÅ‚ jedynie fragment przypadkowo zlepionych elementów.


Przedwojenni mieszkańcy dworu, mając okazję wejść do wnętrza w latach 80-tych XX wieku orzekli, że wewnątrz nie rozpoznają swojego domu.
Malwina, wdowa po Antonim, wraz z czwórkÄ… swoich dzieci, doczekaÅ‚a we Dworze tragicznego roku 1939. Jej wnuczka Ewa (znana w okolicach Wólki, jako Dzidzia), ożeniona już wówczas z rotmistrzem 22 PuÅ‚ku Kawalerii Zygmuntem Urbanowiczem, przebywaÅ‚a na wschodzie, w Brodach.
W momencie wybuchu wojny, Zygmunt Urbanowicz znajdowaÅ‚ siÄ™ w Szwajcarii, dokÄ…d kilka dni wczeÅ›niej udaÅ‚ siÄ™ jako czÅ‚onek korpusu dyplomatycznego. Do Polski nie byÅ‚o, jak wrócić, zatem przedostaÅ‚ siÄ™ do Francji, bÄ™dÄ…c pewnym, że kraj ten ruszy na ratunek naszej ojczyźnie. Kiedy Francja zostaÅ‚a zajÄ™ta przez Niemców, Zygmunt trafiÅ‚ do obozu jenieckiego, gdzie spÄ™dziÅ‚ caÅ‚Ä… wojnÄ™. Ewa wraz z malutkim synkiem Janem udali siÄ™ najpierw do rodziny męża do Lwowa, a gdy rozeszÅ‚a siÄ™ wieść o organizowaniu przez Rosjan wywózek Polaków na wschód, uciekÅ‚a wraz z dzieckiem przez zielonÄ… granicÄ™ na WolÄ™ ZrÄ™czyckÄ…, do swojego domu rodzinnego.


Podczas II wojny Å›w. we Dworze na Woli przebywaÅ‚o, z mniejszymi lub wiÄ™kszymi przerwami, siedem osób: wdowa Malwina, jej dwie córki: Malwina i Kamila, syn Stefan oraz mąż Malwiny WÅ‚adysÅ‚aw i ich córka Ewa (Dzidzia) ze swoim maÅ‚ym synem Janem. Syn Antoni, który zostaÅ‚ zmobilizowany do wojska, spÄ™dziÅ‚ wojnÄ™ w niewoli niemieckiej.


Wojna nie okazaÅ‚a siÄ™ tak okrutna, jak wydarzenia, które po niej nastÄ…piÅ‚y. Na skutek przemian ustrojowych, nawet wbrew dekretowi PKWN (majÄ…tek nie speÅ‚niaÅ‚ kryteriów do upaÅ„stwowienia), w 1945 roku wszyscy mieszkaÅ„cy zostali wyrzuceni z domu, jak stali, a majÄ…tek ulegÅ‚ rabunkowi. Dwór zostaÅ‚ splÄ…drowany, meble zostaÅ‚y rozkradzione, a cenny zbiór biblioteczny spÅ‚onÄ…Å‚ w wielkim ognisku przed Dworem.


Po epizodycznym pomieszkiwaniu w Krakowie, gdzie w roku 1949 umarÅ‚a najstarsza Malwina, rodzina osiedliÅ‚a siÄ™ na przyÅ‚Ä…czonym Å›wieżo do paÅ„stwa polskiego Dolnym ÅšlÄ…sku. Stefan zamieszkaÅ‚ w Nysie, wraz z żonÄ…, lecz jego zwiÄ…zek nie doczekaÅ‚ siÄ™ potomstwa. CaÅ‚a pozostaÅ‚a część rodziny oraz mąż Ewy, który powróciÅ‚ z niemieckiej niewoli z Francji, zamieszkaÅ‚a razem we WrocÅ‚awiu.

Rodzina nigdy nie pogodziÅ‚a siÄ™ z utratÄ… majÄ…tku na Woli. Po wojnie na Å›wiat przyszÅ‚o drugie dziecko Ewy (Dzidzi) i Zygmunta- córka Ewa, która zawarÅ‚a zwiÄ…zek małżeÅ„ski z Edwardem Tylem. W 1972 roku na Å›wiat przyszedÅ‚ ich jedyny syn- Krzysztof.
Å»aden z przedwojennych mieszkaÅ„ców Dworu nie dożyÅ‚ jego zwrotu. NajmÅ‚odszy jego mieszkaniec, syn Ewy i Zygmunta -Jan Urbanowicz, zmarÅ‚ we WrocÅ‚awiu póÅ‚ roku wczeÅ›niej.


DecyzjÄ… rodziny opiekÄ™ nad odzyskanym Dworem wraz z przylegÅ‚oÅ›ciami, powierzono Krzysztofowi Tylowi i jego żonie Anecie. ZamiÅ‚owanie tej pary do historii oraz opieki nad dziedzictwem kulturowym, wynikajÄ…ce zarówno z wyksztaÅ‚cenia, jak i naturalnych skÅ‚onnoÅ›ci, daje nadziejÄ™, iż w przyszÅ‚oÅ›ci Dwór stanie siÄ™ kulturotwórczym centrum swojego regionu i ciekawÄ… atrakcjÄ… turystycznÄ….

​

Ciekawostki:
-piaskowcowe kolumny w doryckim stylu były tak ciężkie, że do Dworu ciągnięto je wołami.
-nazwisko rodowe pierwszej żony Antoniego- Ludmiły Pirkl znajduje się na kapliczce przy Dworze.

mapawola18wiek1.jpg
dokum1.jpg
dokum2.jpg

MaÅ‚y obrazek po lewej: dworek na Wólce ZrÄ™czyckiej na najstarszej mapie austriackiej z 1781 roku. Archiwum w Wiedniu.

Zdjęcie powyżej: mapa obszaru dworskiego z roku 1847. Archiwym Narodowe w Krakowie.

bottom of page